İngiliz polisiye romanı, 20. y�zyılda �nc�l�ğ�n� Agatha Christie�nin yaptığı, Anglosaksonların whodonit - bizim �katil kim?� dediğimiz t�rden polisiye romanlarda b�t�n d�nyada haklı bir �ne kavuşurken casusluk romanlarında da �ok sayıda nitelikli ve �zg�n yapıtlar vermişlerdir. Casusluk romanlarının ilk ve en başarılı �rneklerinden birini Joseph Conrad (1857-1924) kaleme almıştır. Yakın zamanlarda dilimize de �evrilen �The Secret Ajan� (Gizli Ajan, 1907) isimli yapıtı t�r�nde h�l� zirve sayılan bir eserdir. Conrad�ı daha sonraları kendileri de �nl� İngiliz gizli servisi Intelligence Service�de g�rev yapan John Buchan (1875-1940) ve Somerseth Maugham (1874-1965) izlemiştir. �zellikle ikincisinin dilimize �evrilmeyen yapıtı �Ashendon or The British Agent� (Ashendon veya İngiliz Ajan) isimli yapıtı casusluk romanları tarihinde �nemli bir eserdir. İngiliz Polisiye Edebiyatı�nın casus romanları dalında hi� ş�phesiz en b�y�k ismi Graham Green�dir (1904- 1991). Aynı zamanda nitelikli bir edebiyat�ı olan Green�i Eric Ambler (1909-1998), Victor Canning (1911-1986), Adam Hall (1920-1985), John Le Carre (1931), Len Deighton (1929) takip etmiştir. Bu tanınmış yazarların polisiye romanları incelikli eserlerdir. Casusluğun dramını, yalnızlığını, bir insan olarak casusun sorunlarını g�z ardı etmezler. Onlar i�in casus, yurdu i�in �alışan bir kahraman, bug�n�n moda deyimiyle �vurdu mu oturtan� cesur bir adam değildir. Zor ve sorunlarla dolu mesleğinin b�t�n meşakkatini �eken, �oğu zaman da yenik d�şen kişilerdir.
İngiliz polisiyesinin bu edebi değeri de y�ksek casusluk romanlarının dışında apayrı bir mecrada kalemini kullanan casusluk romanı yazarları da vardır. Bunların ilk �rneğini John Creasey (1908 -1999) verir; onun yarattığı casus �yk�lerindeki karşı casusluk �rg�t� �Z Departmanı� ve bu departmanın acar elemanı Gordon Craigie yazımızda inceleyeceğimiz �nl� James Bond tiplemesinin ilk �rneğini oluşturur. Bu t�r yapıtlardaki casuslar yurtsever, yakışıklı, �apkın, sorunlarla baş ederken yorulmak bilmeyen, yenilmez kişilikleri simgelerler. D�nya polisiye romanında casusluk t�r�nde haklı olarak zirveyi temsil eden İngiliz polisiye edebiyatı�nın en tanınmış casus kahramanı olan James Bond da bu t�rden biridir.
Bond�un yaratıcısı lan Fleming 1908�de Londra�da doğdu. Kendisi dokuz yaşındayken I.D�nya Savaşı�nda �len Albay Valentine Fleming�in oğluydu. Annesi Evelyn Fleming yeniden evlenmeyip kendisini oğulları Peter ile lan�ın yetişmesine adadı ve lan�ın �zerindeki etkisi yaşamı boyunca s�rd�. lan Fleming orta eğitimini �nl� Eton Koleji�nde tamamladıktan sonra Sandhurst Askeri Akademisi�ne girdi ama buradaki eğitimini annesinin itirazlarına karşın tamamlamayıp ayrıldı; dil �ğrenmek i�in Cenevre ve M�nih�e gitti. 1929-1933 arası gazeteci olarak Moskova�da �alıştı. 1935-1939 arası Londra�da bankacılık yaptı. II. D�nya Savaşı sırasında İngiliz �Intelligence Service�inde �alıştı. Bir�ok dil bilmesi nedeniyle, daha sonra James Bond �yk�lerinde �M� diye tanımladığı gizli servis şefine model olarak aldığı, istihbarat servisinin başı Amiral John H.Godfrey�in belli başlı yardımcılarından biri oldu. �Live and Let Die� (Yaşa ve �ld�r) adlı romanındakine benzer bir operasyonu Almanlara karşı Girit Adası�nda planladı ve uyguladı.
Savaşın son yıllarında g�revle Jamaica�ya g�nderildi. Bundan sonraki yaşamının b�y�k bir kısmını ge�ireceği bu adaya hayranlığı bu g�revle başladı. Savaş bitince d�nemin �nemli bir basın kuruluşu olan Kemsley Newspaper grubunun dış haberler sorumlusu oldu. Bu g�revi kışları Jamaica�da ge�irmek koşuluyla kabul etmişti. Bu işini 1959 yılına kadar s�rd�rd�. 1952�de Lady Anne Rothmere ile Jamaica�da evlendi. James Bond romanlarını evlendikten sonra yazmaya başladı. İlk James Bond romanı �Casino Royale� 1953 yılında yayınlandı, b�y�k başarı kazandı ve onu diğer Bond romanları izledi. lan Fleming artık para ve �n� yakalamıştı; James Bond ser�venleri gazetelerde �izgi roman olarak da yayınlanıyor ve filmlere uyarlanıyordu. Noel Coward, Eric Ambler, Somerset Maugham, kara roman t�r�n�n b�y�k ustası Raymond Chandler, Kingsley Amis sıkı ilişkide olduğu dostları arasındaydı. D�nemin İngiltere Başbakanı Eden, John, Bobby ve Jackie Kennedy�ler en fanatik izleyicileri ve hayranları olmuştu. Yazarımız artık başka iş yapmadan Jamaica�da yaşıyor, amat�r bir merakla topladığı define haritalarının peşinde keyifli bir yaşam s�r�yordu, ancak sağlığı iyi değildi. Doktorlarının b�t�n uyarılarına karşılık keyfince yaşıyordu. �Casino Royale�den sonra 12 Bond romanı daha yayınladı; bu arada �ocuklar i�in �Chitty - Chitty - Bang - Bang� adlı �ok başarılı bir �yk� kitabı da kaleme aldı. Atticus takma adıyla polisiye t�r� dışında eserler de yazdı. Bunlardan en tanınmışı, 1963�de yayınlanan �Thrilling Cities� (Heyecanlandıran Kentler) adlı gezi kitabıdır.
12 Ağustos 1964�de sonuncu kalp krizini ge�irip �ld�ğ�nde 56 yaşında idi. Son kitabı �The Man with Golden Gun� (Altın Tabancalı Adam) edit�rlerince tamamlanıp �l�m�nden sonra yayınlandı. �� uzun �yk�s�n� i�eren �Octupussy� (Ahtopot) ise 1966�da basıldı.
James Bond Romanları ve Nitelikleri
Polisiye romanın bir t�r� olarak kabul ettiğimiz �casus romanları� yukarıda da vurguladığımız gibi �zellikle I. D�nya Savaşı�ndan sonra g�r�lm�ş, iki d�nya savaşı arasında ve II. D�nya Savaşı sonrası b�y�k bir ivme kazanmış ama asıl atılımını �Soğuk Savaş� d�nemi denilen 1950�li yıllardan sonra yapmıştır. �Soğuk Savaş� yıllarında t�r�n b�y�k ustalarının eserlerini peş peşe vermeleri bir tesad�f değildir. Casusluk romanları; casusluk �rg�tlerinin, b�y�k devletlerin istihbarat �rg�tlerinin, askeri aygıtlarının aşırı b�y�mesinin doğal bir �r�n�d�r.
James Bond tipi casus romanlarının geleneksel �katil kim?� t�r� polisiye romanlardan asıl farkı, romandaki kahraman i�in, �beyindeki gri maddelerin �alışmasıyla� olayları ��z�mlemenin ikincil �nemde kalmasıdır. Casus romanlarında, Rex Stout�un evinin en alt katından �st katına asans�rle �ıkan �safi beyin� Nero Wolfe gibi yemek d�şk�n� şişman detektif kahramanlara rastlanmaz. Artık 1960�ların okuyucusu i�in Nero Wolfe �zdeşleşebilecek t�rden bir kahraman değildir. Ernest Mandel durumu ş�yle saptar (Hoş Cinayet, Yazın Yayıncılık, İstanbul. 1996:110):
�James Bond ve onun soyundan gelenler bambaşka kişiliklerdir. Onlar yalnızca eylemdir. ��nk� onların uğraştıkları alanda eylem, mantık g�c�nden �ok daha �nemlidir. Eylem; hızlı olmayı, uzak yerlere seyahati, cinsel g��l�l�ğ�, l�ks yaşamı, tehlikeyi, formda kalmayı, son model gelişmiş aygıtlara ve devlet sırlarına erişebilmeyi, hatta d�nya �apında olayları sahne arkasından y�netmeyi i�erir. Bu nitelikleri ile James Bond ve takip�ileri kitlelerin rahatlıkla �zdeşeşebilecekleri kişilerdir. �ocuksu hayaller mi? Kuşkusuz �yle ama yine de bunlar milyonlarca okuyucunun �zdeşleşmek istediği ve hi�bir zaman b�yle eylemlere katılamayacaklarını bildiklerinden başkasının yaşadıklarına hayali de olsa katılmaktan mutluluk duydukları kahramanlardır.�
Fleming�in başına �ektiği eylem ağırlıklı �casus romanı�nda k�t� adamlar yani geleneksel �katil kim?� romanlarında o kadar emek ve beyin g�c� harcanarak ortaya �ıkarılan su�lular neredeyse kitabın başında bellidir; bazen bunların kimliğinin belirlenmesi kurgunun bir �ğesi olabilirse de, bu yapıtlarda ana sorun onları belirlemek değil entrikalarını boşa �ıkarmaktır. Ama �muamma� �ğesi hep bizimledir. İşbirlik�iler, destekleyiciler, operasyon ara�ları, kullanılan stratejiler hatta d�şmanlığın nedeni bile hep ��z�lmesi gereken �muammalar� i�erir.
Eylem ağırlıklı James Bond romanları kronolojik sırayla aşağıda verilmiştir:
1- Casino Royal, 1953 (Royal Kumarhanesi); 2- Live and Let Die, 1954 (�ld�r ve Yaşa); 3- Moonraker, 1955 (Ay Harek�tı); 4- Diamond are Forever, 1956 (�l�ms�z Elmaslar); 5- From Russia with Love, 1957 (Rusya�dan Sevgilerle); 6- Doctor No (Doktor No); 1958 7- Goldfinger, 1959 (Altın Parmak); 8- For Your Eyes Only, 1960 (Yalnız G�zlerin İ�in); 9- Thunderball, 1961 (Yıldırım Harekatı); 10- The Spy who Loved Me, 1962 (Beni Seven Casus); 11- On Her Majesty�s Secret Service, 1963 (Krali�enin Hizmetinde); 12-You Only Live Twice, 1964 (İnsan İki Kere Yaşar); 13- The Man with Golden Gun, 1965 (Altın Tabancalı Adam); 14- Octupussy, 1966 (Ahtapot),
lan Fleming�in �l�m�nden sonra dostu Kingsley Amis, �Colonel Sun� ismiyle bir James Bond romanı yazmış; onu 1981-1996 arası John Gardner�in yazdığı 13 ve 1996- 2003 arası Raymond Benson�un kaleme aldığı 10 James Bond romanı izlemiştir. lan Fleming�in b�t�n James Bond romanı filme �ekilmiştir.
Dilimizde James Bond �yk�lerinin hepsi m�teaddit kereler basılmıştır. T�rk�e�ye ilk �evrilen Bond romanı 1963 yılında Ağaoğlu Yayınları�nın neşrettiği �Rusya�dan Sevgilerle�dir. 1965 - 1966 yıllarında Başak Yayınevi ve 1983-1984 yıllarında Tay Yayınları James Bond �yk�lerini k�lliyat olarak basmıştır. Gerek Başak gerekse Tay Yayınevi bu k�lliyatın ikinci hatta ���nc� baskılarını da yayınlamışlardır. 2003 yılı sonunda Oğlak Yayınları da kronolojik sırayla bir James Bond k�lliyatı yayınına girişmiştir.
Dilimizde �izgi Roman Olarak James Bond �yk�leri
Yukarıda da değindiğimiz gibi James Bond romanları 1960�dan itibaren İngiliz ve ABD basınında �izgi roman olarak yayınlanmaya başlamıştır. Bu �izgi bant şeklindeki yayınlar T�rkiye�de de altmışlı yılların ikinci yarısından itibaren uygulama alanı bulmuştur. İlk �izgi roman Bond dergisini Başak Yayınevi yayınlamıştır. S�z konusu yayınevi bir k�lliyat olarak 1965 yılından sonra James Bond maceralarını basıp okuyucularına sunan ve bu kitapların pek �ok kez yeni basımlarını yapan bir yayınevidir. James Bond �yk�leri yanında Mickey Spillane�nin 1962�den sonra yazdığı Mike Hammer �yk�leriyle yine o g�nlerde moda olan �oğu James Bond taklidi bir�ok polisiye roman yazarının da eserlerini yayınlamaktadır. Bir başka deyişle polisiye roman konusunda uzmanlaşmış bir yayımcıdır.
Başak Yayınevi James Bond �yk�lerinin okuyucu katında itibarının hi� eksilmeden devam ettiğini g�r�nce bunları Batı�da olduğu gibi �izgi roman olarak sunmaya karar vermiş, 1967 yılında �007 James Bond� isimli bir dergi �ıkarmıştır. Yayıncının iddiasına g�re �izgi roman olarak James Bond �yk�leri 61 �lkede yayınlanmaktadır ve ayrıca her g�n b�t�n d�nyada iki y�z�n �st�nde gazete ve dergide �izgi roman olarak okuyuculara sunulmaktadır. Dergi haftalık yayınlanmakta ve her hafta �arşamba g�nleri 16 sayfa olarak �ıkmaktadır. �007 James Bond� dergisi ilk �yk�n�n tamamlandığı 7. sayı�dan sonra 32 sayfa olacaktır. Dergiyi Başak Yayınevinin ortağı ve başedit�r� A.Semih Yazıcıoğlu y�netmektedir. Yazıcıoğlu daha �nce Başak Yayınları�nca okuyucuya sunulan Bond romanlarının bir�oğunun �evirmenidir. Yayınevi derginin 100.000 tirajı olduğunu iddia etmekte ve �D�nyanın En B�y�k Casusluk ve Macera Mecmuası� olduğunu s�ylemektedir. Dergide yayınlanan ilk James Bond �yk�s� �On Her Majesty�s Secret Service� adlı James Bond romanıdır. Dilimize Başak Yayınevi�nce Kurt Kanı olarak �evrilmiştir. Bu �yk� derginin 7. Sayısına kadar s�rm�şt�r. İngiltere�ye karşı bir mikrop savaşı yapmak isteyen esrarengiz SPECTRE �rg�t�n�n lideri Ernst Stavro Blofeld ile James Bond�un savaşı anlatılır. Bond�un sevgilisi Tracy�nin �ld�r�lmesiyle trajik bir bi�imde sonlanan roman lan Fleming�in en iyi �alışmalarından biridir. Eleştirmenler ayrıntıların ve gerilimin tam dozunda olduğunu belirtirler.
Yayıncı dergiyi yayınlarken �st kapakta �Kurt Kanı� genel başlığını kullanmakta fakat derginin her sayısına başka bir isim verilmektedir. �rneğin ilk sayıdaki isim �Tehlikeli Viraj� olup o sayıdaki olayları simgeleyen bir addır. Yedinci sayıda tamamlanan �Kurt Kanı� bu sayının 12. Sayfasında bitmiştir ve son 20 sayfada Kerry Drake adlı bir polis hafiyesinin maceraları anlatılmaktadır. �007 James Bond� dergisini �ıkaran yayınevi m�şterilerini memnun etmek i�in bir �James Bond Kul�b�� kuracağını belirtmiştir ayrıca hediyeler de vermektedir. Dergide yayınlanan kuponların d�rt tanesini kesip g�ndererek kuraya katılan okuyuculara James Bond tabancaları, James Bond giysileri, tren�kotları, kemerleri, bı�akları hediye olarak verilmektedir.
Derginin 8. Sayısından itibaren Kurt Kanı�nın devamı mahiyetinde olan �You Only Live Twice� isimli Bond macerası �İnsan İki Kere Yaşar� adıyla yayınlanmaya başlamıştır. James Bond �yk�s� derginin ilk 20 sayfasında yayınlanmakta, son 12 sayfasında da yedinci sayıda başlayan Kerry Drake devam etmektedir. İlk Kerry Drake macerası 10. Sayıda biter, 11. Sayıdan itibaren yenisi başlar.
�izgi roman şeklindeki ikinci James Bond macerası da yedi sayı s�rer ve biter. İkinci maceranın bittiği 14. sayıda m�teakip sayıda yeni bir maceranın başlayacağı ifade edilir ama bu sayı �ıkmaz ve Başak Yayınevi�nin �izgi roman h�linde James Bond yayınlama macerası burada noktalanır. Başak Yayınevi, ilk yedi sayıda tamamlanan �Kurt Kanı� adlı �yk�y� ayrı basım ve bir b�t�n olarak ayrıca yayınlamıştır. Başak Yayınevi�nce yayınlanan James Bond �yk�lerinin ilk yedi sayıda tamamlanan �yk�s� �izgi roman formuna ve konu olan �yk�ye uygun başarılı �izgilerdir. Benzer bir yorum ikinci �yk� i�in s�ylenemez. İkinci �yk�deki �izgiler, birinciden �ok farklıdır ve bariz bir kalite d�ş�kl�ğ� g�zlemlenir. Belki de bir yerli �izere hazırlatılmıştır-orijinalinden kopyalatılmıştır.
�izgi roman olarak James Bond�un ikinci kez yayınlanması seksenli yıllarda Alfa Yayınları adlı bir kuruluş tarafından ger�ekleşir. Alfa, haftalık dergi olarak �izgi roman tarzında Bond �yk�leri yayınlamaya başlar. S�z konusu dergi 32 sayfadır ve ilk ser�ven �� sayıda tamamlanır. Bu ser�ven lan Fleming�in yazdığı �zg�n bir James Bond romanı değildir; onun �l�m�nden sonre dostu Kingsley Amis�in yazdığı ve dilimize �Deniz Ejderi� diye �evrilen �Colonel Sun� adlı yapıtın �izgi romanıdır. ���nc� sayının 14. sayısında biten �yk�den sonra �İlkel �ağların Dişi Savaş�ısı Red Sonja� nın bir hik�yesi yine �izgi roman olarak verilmiştir. Alfa Yayınları, d�rd�nc� sayıdan itibaren yayınladığı James Bond ser�veni yine �zg�n bir James Bond macerası olmayan �T�rkistan Harek�tı� isimli bir maceradır. Bu macerada 6. sayının onuncu sayfasında biter ve sayının sonuna �Madalya Peşinde� isimli bir �izgi roman konulur. Alfa Yayınları yedinci sayıdan itibaren (elimizde bulunan ve son sayı olduğunu sandığımız) 15. sayıya kadar bu kez �zg�n iki James Bond macerasını yayınlayacaktır. Bunlar Başak Yayınevi�nin yayınladığı �Kurt Kanı � ve �İnsan İki Kere Yaşar� isimli �yk�lerdir. Bu �yk�ler derginin ilk 20 sayfasında yayınlanır, derginin son 12 sayfasında �Y�zbaşı Volkan� adlı yerli �izgi roman yer alır.
Alfa Yayınevi�nin �izgi roman olarak yayınladığı Bond ser�venleri Başak Yayınevi�ninkilere nazaran epey d�ş�k niteliklidir. �rneğin sadece �Kurt Kanı�nda Başak ve Alfa Yayınları�nın �evirilerine g�z atılırsa bu durum a�ık�a g�r�l�r. Alfa Yayınları da tıpkı Başak Yayınevi gibi her ser�ven bittik�e bunu bir b�t�n kitap şeklinde piyasaya s�rm�şt�r.
En Son Eklenen 5 İnceleme |
|
|
James Bond �izgili Romanları
07.12.2009
James Bond, son y�zyılın pop�ler mitlerinden biri. T�rkiye�de polisiye romanın en �nl� araştırmacısı sayılan Erol �yepazarcı, Bond�u �izgi romanlarına da değinerek irdeliyor. ...
|
|
|
Rh+ ve Yayınlanan �izgi Romanların Listesi
22.01.2009
1993 yılında �ıkmış, kısa �m�rl� �zigi roman dergilerimizden biri olan RH+ ile ilgili bir d�k�m yayınlıyoruz....
|
|
|
Hakkım Sana Haram Olsun
16.12.2008
Mizah dergilerimizde tefrika �izgi roman geleneği neredeyse unutuldu. Hakkım Sana Haram Olsun, bu geleneğin son �rneklerinden başarılı bir siyasi �izgi roman....
|
|
|
Fevkal Beşer
06.12.2008
Memo Tembel�izer�in Penguen dergisinde �Ge�miş Zaman� adıyla yayınlanan k�şesinde �nceleri g�n�m�z�n d�nyasının bundan yaklaşık 100 yıl �nceki Osmanlı İmparatorluğuna taşı...
|
|
|
Persepolis: Kederli Kahkaha
25.11.2008
Persepolis, İranlı Marjane Satrapi�nin Fransızca yayımlanmış otobiyografik �izgi romanı. Yakın zamanda �izgi film uyarlaması �lkemizde de g�sterime giren Persepolis, yayımlandığ...
|
|
|
|
)
