Orhan Berent

Orhan Kemal�in �Tersine D�nya�sı erkek egemen toplumda olup bitenlerin, kadın egemen bir toplumda nasıl bir şekil alacağı sorusuna verilen bir yanıtı i�erir. Hatta bu romandan ilham alan bir takım senaristler bir ara bunu bir TV dizisi haline de getirmişti. Erkeğin rol�n� �stlenen kadınlarla, kadınların rol�n� �stlenen erkeklerin anlatıldığı bir �evre olayların ters y�z edilmesi mantığını taşıyordu. Erkek gibi k�f�r eden, meyhaneye giden, eşini d�ven kısaca erkek egemen toplumda erkeğin yaptığı şeyleri ger�ekleştiren kadınlar ve bittabi kadınların rol�n� �stlenen onlar gibi ev işleri yapan, ezilen, horlanan erkekler. Bu tip bir arg�manın ya da fantezinin bir �yk�de ya da bir romanda kullanılması bir �ok kişinin aklına mutlaka gelmiştir. Ancak burada asıl �nemli olanın bu fantezinin �ok kullanılması y�z�nden klişeleşmesi olduğunu d�ş�n�yorum. İlk kullanıldığında ilgin� olabilecek b�ylesine bir değişim, sonraki versiyonlarda sanki ne kadar ustalıklı ele alınırsa alınsın bir takım eskimişlik ya da alışılmışlık kalıplarıyla okuyucuda bir bıkkınlık oluşturabiliyor.

Bu girişten sonra hemen değişik bir olguyu ele alalım. Kendi halkımız dışındaki halkların bir T�rk gibi davranması ilk bakışta harika bir mizahi buluştu. T�rk gibi konuşan, T�rk gibi hareket eden, hatta T�rk gibi k�f�r eden değişik milletteki insanlar tıpkı yazının girişindeki cinsiyetlerin rol�n�n değişmesi t�r�nden eğlenceli izler taşıyordu. Ancak bu arg�man da mizah dergilerinde �oğaldığında klişeleştiğinden �t�r� zamanla okuyucuda bir doygunluk ya da bıkkınlık meydana getirebiliyordu. Soner G�nday�ın Lemanyak�ta uzun s�re yayınlanan Y�zbaşı Albert �izgi romanıysa hi� ş�phesiz bu t�r bir konunun en başarılı �rneklerinden biriydi. Aynı bizim �lkemizde olduğu gibi, emekli olduktan sonra Amerika�da bakkal d�kkanı a�mak isteyen polis m�d�rleri, kayınbiraderine devlette ihale ayarlayan tipler, T�rk tipi �ay ocaklarının olduğu Amerikan devlet daireleri vb vb.

Bu tip ilgin� arayışların dışında bir de g�n�m�zde olmuş olayları g�n�m�z�n �ncesine g�t�r�p, tarihi deforme etme ya da bir şekilde g�n�m�z� tarihin belli bir d�nemine taşıma arayışları da mizah d�nyasında zaman zaman başvurulan bir arg�mandır. Memo Tembel�izerin Penguen dergisinde yayınlanan Fevkalbeşer �izgi romanı da bu arg�manın başarılı �rneklerinden birisidir. Fakat bir farkla, Fevkalbeşer yaklaşık y�zyıl �nce Osmanlı İmparatorluğunda yaşamış olan bir T�rk s�per kahramanıdır. Gelin isterseniz �nce Fevkalbeşeri �nceleyen neymiş onu g�relim.

Memo Tembel�izer�in Penguen dergisinde �Ge�miş Zaman� adıyla yayınlanan k�şesinde �nceleri g�n�m�z�n d�nyasının bundan yaklaşık 100 yıl �nceki Osmanlı İmparatorluğuna taşınması ele alınıyordu. Kimi hafta g�n�m�zdeki olaylar 100 yıl �ncesine dayanarak bir �eşit anachronism yapılıyor, kimi hafta ise g�n�m�z gazete başlıkları o devirdeki gazetelere uyarlanıyordu. �rnek vermek gerekirse sayı 112�deki bir karikat�rde 100 yıl �nce daktilo ve sır�alık tabir edilen vitrinin birleşimden oluşturulmuş bir bilgisayar resmediliyor, karikat�rdekiler bu alet vasıtasıyla Internete bağlanıyordu. �Bak, yeni bir mahalli site keşf eyledim. Dubulve dubulve dubulve kase-i uryan�l Osmani�. Ya da başka bir �rnekte g�n�m�zdeki silikon g�ğ�sler Osmanlı devrinde �kau�uk meme� adını alıyordu. (Penguen Sayı 123) Yine aynı sayıda g�n�m�z magazin sayfalarına bir ithaf yapılıp �İyi ve Yahut K�t�� adlı bir k�şede şu c�mleler yazılıyordu. �Bakalım bu hafta kıyafet �stadımız kimlerin kıyafetlerini tenkid ediyor.� ya da 124. sayıda �Atideki Hayat� adlı k�şede ise ��yle bir makine yapılacak ki biz evde yokken, ve yahut fevkalede nam�sait iken sanki biz evde var imişiz, ve yahut gayet m�sait imişizcesine telefona cevab verecek.� gibisinden g�n�m�zdeki olaylar 100 sene �nce Osmanlı devrinde olsaydı nasıl bir hal alırdının parodisi yapılıyordu.

Sanıyorum FevkalBeşer isimli kahramanın doğması da bu fikrin devamı oldu. FevkalBeşer Osmanlı devrinde yaşayan bir s�per kahramandır. O tıpkı S�permen gibi �st�n g��lere sahiptir ve onun gibi kimliğini gizlemek i�in gazetecilik yapmaktadır. Asıl adı da Kemalettin Kunt olan FevkalBeşer Osmanlıyı ve tabii ki İstanbul�u (Şehr-i Sıtanbul) tehdit eden g��lere karşı amansız bir savaş vermektedir. Lois Lane rol�nde ise yine aynı gazetede �alışan Lamia Langırtzade hanım vardır. Tabii tesett�rl�d�r o devrin �zelliği olarak. (!) İlk �nceleri �Ge�miş Zaman� sayfasında ufak bir k�şe olarak d�ş�n�len FevkalBeşer sonradan bağımsız bir k�şe halini almıştır.

Peki Fevkal Beşer adlı �izgi romanın anlattığı nedir? Ş�phesiz bir �izgi romana ilk anda bu şekilde yaklaşmak yadırgatıcı gelebilir. Rafine bir �r�n�n başarılı olup olmadığı biraz da okuyucuya verdiği haz duygusuyla doğru orantılıdır. Sonu�ta �ne oluyor, neler oluyor� gibisinden sorularla bir �yk�ye yaklaşmak ilk bakışta d�z bir mantık i�erse de bu soruyu sormak mecburiyetindeyiz. Sorunun yanıtı yazının giriş b�l�m�nde anlattıklarımızla yakından ilgili. ��nk� Fevkal Beşer�i sadece değişik bir fantezi olmaktan �ıkaran şey anlattıkları ve anlatış metoduyla �rt�ş�yor. Eğer tek c�mle ile Fevkal Beşer�i �zetlemem s�ylenseydi ş�yle derdim. 100 yıl �ncesinde Osmanlı İmparatorluğunun son d�nemlerinde İstanbul�da yaşamış Superman�in �yk�s�d�r Fevkal Beşer. Ancak s�ylemeden ge�emeyeceğim, Fevkal Beşer�in beslendiği ve �z�mseyerek okuyucuya sunduğu arg�manları analiz etmek ger�ekten benim i�in �ok zevkli oldu.

Penguen�in 117. sayısında yayınlanan macerasında Fevkal Beşer Balkanlardan gelen soğuk hava dalgasının cisimlenmiş haliyle karşılaşır. Bu yaratık Balkan muhaciri (g��men) ağzıyla konuşan bir tiptir. Yaptıklarıyla X-Men�deki Iceman ya da Storm�un karikat�rize edilmiş halidir. Sonu�ta y�resel Iceman ya da Storm�un erkek halini kahramanımız şarap i�irerek etkisiz hale getirir. �akır keyif olan �Balkanlardan gelen soğuk hava dalgası� İstanbul�a fazla zarar vermeden kendi yoluna gider. Kemallettin Kunt kisvesine b�r�n�p �alıştığı gazeteye geri d�nen y�resel Clark Kent�imiz ge� kaldığı i�in şefinden azar işitir.

Fevkal Beşer�in maceralarından ilk �rneği yukarda analiz ederken bilerek se�tim. ��nk� �izerin Lombak dergisinde yayınlanan �Feza Cengaverleri� adlı �yk�s� zaten tanım olarak steam punk kategorisine giriyordu. O �yk�de Memo Tembel�izer uzay �ağındaki Osmanlı İmparatorluğunu canlandırıyordu. Bilgisayarların, robotların, uzay gemilerinin ortalıkta cirit attığı o �yk� ile Fevkal Beşer�in arasında farklılıklar var. Sonu�ta Fevkal Beşer i�in sadece bir steam punk uyarlaması diyemiyorum. Tam tersine bana g�re Fevkal Beşer yerelleştirilmiş bir Superman�in Osmanlı İmparatorluğunda, yine başarılı bir şekilde yerelleştirilmiş k�t�lerle olan komik maceralarıdır. K�t�ler �izerin Amerikan Super Hero�sundan yerelleştirdiği mutantlardır birazda. Penguen�in 116. sayısındaki macerada Fevkal Beşer ve Lamia hanım ani bastıran bir yağmura yakalanırlar. G�zlerini yukarı �evirdiklerinde ise yağmurla beraber �eşitli deniz mahluklarının da g�kten yağdığına tanık olurlar. Sorumlusu ise Heybeli Ada a�ıklarında acaip bir makine ile bir hortum yaratan baş �rt�l� bir deniz anasıdır. (mutant) Kahramanımız bu deniz anası insan karışımı yaratığa yaklaşmakta zorluk �eker. ��nk� o tipik bir deniz anası gibi deriyi yakmakta ve kaşındırmaktadır. �aresini yine yerel bize �zg� bir metotla bulur. Bir Kırkpınar pehlivanı gibi yağlanarak ona yerel bir tokat aşkeder. Osmanlı Tokadı. (!)

Memo Tembel�izer�in bu serideki başarısı ve kolay okunurluğu da sanırım yerelleştirmesindeki başarıdan ge�iyor. Penguen gibi toplumun her kesiminde okunan bir derginin sayfalarında kolay anlaşılır olmak zorundaydı. Amerikan Super kahramanlarını tiye alarken hayatında bunları hi� okumamış okuyucunun macerayı anlamaması gibi bir durum s�z konusu olabilirdi. Yukarda andığımız gibi steam punk motifleriyle bize �zg� yerel motiflerin başarılı bir bileşimiyle Memo Tembel�izer b�y�k �l��de bunu engelledi. Zaman zaman bazı maceralarda steam punk zaman zaman da yerel Superman�in orijinalinde yaşadığına benzer ikilemler maceralara arka plan oldu. Penguen�in 119. sayısındaki macera ise okuyucuya ilgin� bir bileşim sunmaktadır. Şehir suyuna karıştırılmış bir ila� t�m İstanbul halkına gaz �ıkartmakta ve ortalığı fena bir koku sarmaktadır. Fevkal Beşer olaya m�dahale eder. Gittiği bir hamamda robot tellağı (!) etkisiz hale getirdikten sonra D�şmanı Profes�r Pejm�rde ile karşılaşır. Fantastik D�rtl�n�n, ya da Zagor�un amansız d�şmanı Profes�r Hellingen�in karikat�r� olan �ılgın bilim adamı Profes�r Pejm�rde kentte biriken gazı tutuşturmak niyetindedir. Zaten yerleştiği hamam aslında kubbesi a�ılınca dev bir �akmak olan bir mekanik harikasıdır. Ancak �akmağı �akamaz Pejm�rde. Fevkal Beşer şehrin iki kapısını a�arak cereyan yaptırmış ve kendi barsaklarında biriken gazla Pejm�rdeyi etkisiz hale getirecektir. Sondan bir ka� kare �nce �izgi romanların amansız k�t�leri gibi �yine g�r�şeceğiz� diye seslenir kahramanımıza.

Fevkal Beşer bir mizah �yk�s� olduğu okuyucuyu da g�ld�rmek mecburiyetindedir. Ancak hem steam punk, hem de Amerikan Super kahramanlarını alaya alarak ilgin� bir birleşim yaratan macera �rg�s�nde bu olay anlık dışavurumlarla bir �eşit gaglar yaratımı yoluyla ya da macera �rg�s�ndeki olayların zaten komedinin kendisi olması sonucunda ger�ekleşir. Penguen�in 121. sayısındaki yer alan macerada Topkapı Sarayından sadrazamın sol husyesi �alınır �rneğin. Kahramanımızın karşılaştığı durum zaten bi�im itibarıyla komiktir. �alan hırsız ise elmastan olan bu husye ile g�� kazanma isteğindedir. Fevkal Beşer d�şmanı husyelerini sıkarak etkisiz hale getirecektir. Maceralardaki son karede klasik �izgi romanlardaki bitişlere de ilgin� g�ndermeler yapılmıştır zaman zaman. �zellikle İtalyan �izgi romanında son kareler genellikle yan kahramanların komiklikleriyle biter. Fevkal Beşer�de ise maceranın bitişinde Lamia hanımla olan ikili diyaloglar yer alır �oğunlukla. Bu maceranın son karesi ise olduk�a komiktir. Husyeleri geri alan Fevkal Beşer�e Lamia hanım �onlardan ne g�zel k�pe olacağından� bahseder. Tabii ki Fevkal Beşer bir T�rk kahramanıdır. Suratını asar ve mutasıp T�rk erkeği geri gelir. �Olur mu �yle şey Lamianım, el alemin t.şaklarını kulağınıza�t�be t�be.� Penguen�in 117. sayısında yer alan macerada ise eski bir manav �ırağı yarı insan � yarı soğan bir yaratığa d�n�şm�şt�r. Bir taraftan ortalığı soğan buğusuyla g�z yaşına boğarken diğer taraftan k�f�r etmektedir. Fevakl Beşer olaya m�dahale ettiğinde onu sıcak suda pembeleşinceye kadar haşlar. Sudan �ıkan mutant ise biraz �nce ortalığa sinkaflı k�f�rleriyle dehşet sa�an yaratıktan olduk�a farklıdır. O artık kibarlığıyla yaşayacaktır. Terbiyeli bir soğan �orbası olmuştur ��nk�. Yarı insan � yarı soğan olan ve sinkaflı k�f�rler eden bir mutantın suda haşlanarak terbiye edilmesi ve bu yolla i�indeki k�t�l�ğ�n kaybolup kibar s�zler s�ylemeye başlaması. Son karede ise Kemalettin Kunt kisvesine b�r�nen Fevkal Beşer�in Lamia hanıma terbiyeli bir �orba teklif edip, Lamia hanımın terbiyeli yemekten nefret ettiğini s�ylemesi. İ� i�e ge�miş zıtlıkların hem g�ld�r�n�n ana kaynağı olması, hem de son karede zıtlığın bizzat olay kahramanları tarafından dillendirilip son karede bile belli bir komedi arayışı ş�phesiz Fevkal Beşer maceralarını daha da değerli kılıyor.

Eğer başa d�nersek ş�yle ilgin� bir durumla karşılaşıyoruz. Fevkal Beşer başarılı bir �izgi roman denemesi mi. Sorunun yanıtı �yk�nmenin ne denli başarılı olduğuyla ilgili bana g�re. İstanbul�da Osmanlı devrinde yaşayan bir s�per kahramanın, yukardaki �rneklerde verdiğimiz �zere okuyucuya değişik tatlar veren ve �stelik bununla yetinmeyip anlık g�ld�r�lerle okuyana aslında bir mizah �yk�s� okuduğunu hatırlatması benim g�z�mde onu �ok başarılı kılıyor. Yaratıcısının ve �izerinin tercihi �yk�nmekle yetinmeyip aralarda bir �eşit gag metoduyla, zaman zaman buna argoyu da yedirerek espriyi anlık olarak vermesi onu rahat okunan bir hale getiriyor. Memo Tembel�izer�in �zg�n �izgileri de onun sosu oluyor.

En Son Eklenen 5 İnceleme
	James Bond �izgili Romanları 07.12.2009 James Bond, son y�zyılın pop�ler mitlerinden biri. T�rkiye�de polisiye romanın en �nl� araştırmacısı sayılan Erol �yepazarcı, Bond�u �izgi romanlarına da değinerek irdeliyor. ...
	Rh+ ve Yayınlanan �izgi Romanların Listesi 22.01.2009 1993 yılında �ıkmış, kısa �m�rl� �zigi roman dergilerimizden biri olan RH+ ile ilgili bir d�k�m yayınlıyoruz....
	Hakkım Sana Haram Olsun 16.12.2008 Mizah dergilerimizde tefrika �izgi roman geleneği neredeyse unutuldu. Hakkım Sana Haram Olsun, bu geleneğin son �rneklerinden başarılı bir siyasi �izgi roman....
	Fevkal Beşer 06.12.2008 Memo Tembel�izer�in Penguen dergisinde �Ge�miş Zaman� adıyla yayınlanan k�şesinde �nceleri g�n�m�z�n d�nyasının bundan yaklaşık 100 yıl �nceki Osmanlı İmparatorluğuna taşı...
	Persepolis: Kederli Kahkaha 25.11.2008 Persepolis, İranlı Marjane Satrapi�nin Fransızca yayımlanmış otobiyografik �izgi romanı. Yakın zamanda �izgi film uyarlaması �lkemizde de g�sterime giren Persepolis, yayımlandığ...
Bu bölümde yeralan tüm incelemeler için tıklayın...